Sarı Nokta

Sarı nokta genellikle kalıtımla geçer. Makula dejenerasyonu olarak da bilinir. Retina hastalığı olan makula dejenerasyonu ilerlemesi durumunda görme kaybına yol açılabilir. Makula dejenerasyonu genelde yaşa bağlı ortaya çıkar.

Sarı nokta hastalığı, makuladaki hücrelerin ölmesine neden olan bir dejenerasyon sürecidir. Bu hücrelerin kaybı, görme fonksiyonunda bozulmaya neden olabilir. Hastalığın erken aşamalarında, görme bulanıklaşması, kontrast duyarlılığında azalma, renklerin soluk görünmesi veya merkezdeki karanlık bir nokta gibi semptomlar görülebilir.

Sarı nokta hastalığı kuru ve yaş olarak iki tipte görülebilir. En sık görülen sarı nokta hastalığı kuru tip olandır. Yaş tip sarı nokta hastalığı daha ciddi sonuçlar doğurabilir.

Sarı Nokta (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu) Nedir?

Bu hastalıkla ilgili öncelikle makulanın ne olduğu bilinmelidir. Gözün arkasında yer alan ve görmeye yarayan bölgeye makula denilir. Makulanın iyi çalışmaması durumunda karanlık ve bulanık görme gerçekleşir. Bu bölgeki hastalık yüzünden göz net göremez ancak merkezdeki görme yetisini azaltsa da yanlardan görüşü engellemez. Sarı noktada tamamen körlük oluşmaz. Okuma, yazma, televizyon izleme ve araba kullanma gibi yetileri gerçekleştiremez hale gelinir. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu olan kişiler şu şekilde sıralanabilir:

• Ailesinde sarı nokta görülen kişiler
• 50 yaş üzerindeki kişiler,
• Bir gözünde sarı nokta bulunan kişiler,
• Güneşe aşırı maruz kalmış kişiler,
• Hipertansiyonu bulunan kişiler
• Şeker hastalığı olan kişiler
• Kolesterolü yüksek olan kişiler
• Obez kişiler

Sarı Nokta Nasıl Gelişir?

Retinadaki bu hastalık, yaşa bağlı olarak makulanın yavaş yavaş bozulması sonucu gelişir. Yavaş ilerleyen bir hastalık olan sarı nokta, başlangıçta belirti göstermeyebilir. Hastalık ilerledikçe belirtiler ortaya çıkar ve erken teşhis edilmesi ile tedavi yöntemleri uygulanarak hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir.

Sarı Nokta Çeşitleri

Sarı nokta hastalığı kuru ve yaş tip olmak üzere ikiye ayrılır. Kuru tip sarı nokta hastalığında makula bölgesinde biriken küçük maddeler makulaya hasar verir ve görme kaybına yol açar. Yaş tip sarı nokta hastalığında ise makula altında kan damarlarının anormal şekilde gelişmesi sonucu kanamalar meydana gelir. Bu şekilde makula zedelenir ve görme kaybı yaşanır.

Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığı

Yaş tip sarı nokta hastalığına göre daha çok görülür. Yaşlanmaya bağlı gelişir. Uzun sürede açığa çıkar ve görme kabiliyetini uzun sürede etkiler. Bazen bir gözde başlayıp sonrasında diğer gözde de ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Ancak tek gözde görüldüğü zaman görüş kabiliyeti fazla etkilenmemektedir.

Yaş Tip Sarı Nokta Hastalığı

Sarı nokta hastalarının %10’unu oluşturur. Gözün arka kısmında anormal damarlanmalar sonucunda gelişir. Yaş tip sarı nokta hastalığı iki sebepten oluşur. İlk sebebi anormal damar büyümesidir. Gözde sklera ve retina yapılarının arasında koroid tabakası bulunur. Bu tabakada normal olmayan yeni damarların kan veya sıvı sızdırması retinaya engel olabilir. İkinci sebebi ise gözün arka tarafında sıvı birikmesidir. Koroid tabakadan sıvı sızabilir. Bu sızma bazen retina pigment epiteli tabakası ile retina arasına birikebilir. Bu birikim sonucunda makulada şişlik oluşur ve bu da görüş bozukluğuna yol açar.

Sarı Nokta Hastalığı Neden Olur?

Sarı nokta hastalığı nedenleri kesin olarak bilinememektedir. Belirli faktörler, makula dejenerasyonu oluşumunda rol alabilir. Bu faktörler arasında en önemlisi yaştır. 65 yaş ve üzeri kişiler makula hastalığı için risk altında sayılabilir. Kadınlar da erkeklere göre daha çok risk altındadır. Sigara kullanmak, fazla kilolu olmak, yüksek tansiyon, yüksek kolestrol bu hastalığın nedenleri arasında sayılabilir.

Sarı Nokta Belirtileri Nelerdir?

Makula dejenerasyonu, erken evrelerde anlaşılamayabilir. Sarı nokta hastalığı belirtileri erken evrede hafif görüldüğünden fark edilmesi zor olabilir. Hastalık ilerledikçe belirtileri gösterme şiddeti de artar. Peki sarı nokta hastalığı nasıl anlaşılır?

1. Yüzlere bakıldığında tanımada güçlük yaşanması
2. Renk ayırırken zorluk yaşama
3. Az ışıkta görülemediğinde ışıklandırma sayesinde görebilme
4. Bulanık şekilde görme
5. Düz çizgilere bakıldığında yamuk görme

6. Merkezi görme alanında görme kaybı yaşama ve netlikte bozulma

Sarı Nokta Hastalığında Risk Grubu

Yaş arttıkça risk artar; 65 yaşın üzerindeki kişilerin yaklaşık %25’inde makula dejenerasyonu bulunur. Sigara içmek, hastalığa yakalanma riskini 3 kez artırır. Sigara içilen ortamda bulunmak riski 2 kez artırır. Sigarayı bırakmak riski azaltır ve 20 yıl sonra sigara hiç içmemişlerle risk aynıdır. Güneş ışığına aşırı maruz kalma, özellikle mavi ve ultraviyole dalga boyları, hastalık riskini artırmaktadır. Bu dalga boylarını filtre eden güneş gözlükleri ve ayrıca şapka ya da kep takılması faydalıdır.

Ayrıca, ailede bu rahatsızlıktan bulunması, yüksek kan basıncı, kan yağlarının yüksek olması, kalp ve damar hastalığının olması, yüksek vücut kitle indeksi ve belirli vitaminlerin ve minerallerin yediklerimizle az alınması makula dejenerasyonu için risk faktörleridir.

Sarı Nokta Nasıl Başlar?

Erken dönemde hastaların makulalarında druzen denilen oluşumlar gözlenir. Bu evrede hastaların görmeleri tamdır ya da hafif azalabilir. Bunları ancak detaylı bir retina muayenesi sırasında göz doktoru saptayabilir ve ilerlemesini engellemek için size gerekli vitaminleri verir ve önerilerde bulunur. Bu da göz doktoruna yapılacak periyodik muayenenin önemini göstermektedir. Bu erken evre makula problemi çoğu zaman ciddi görme kayıplarıyla olan ileri evre sarı nokta hastalığına ilerlemez.

Sarı Nokta Hastalığında Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

Sarı nokta hastalığından şüphelenildiği zaman doktora mutlaka gidilmeli ve detaylı bir göz muayenesi olunmalıdır. Makula bozukluğu yavaş bir şekilde ilerler ve erken teşhisi bu yüzden çok önemlidir. Yaş artmasıyla beraber göz muayeneleri senede bir kere mutlaka yaptırılmalıdır. Eğer hastalığın belirtilerini fark ediyorsanız bir göz doktoruna görünmelisiniz. Hastalığın erken teşhisi birçok tedavi seçeneğinin daha etkili olmasına yardımcı olur.

Kuru tip sarı nokta problemi daha sık görülür, daha yavaş ilerlediğinden görme kaybı daha azdır ve uzun sürede ortaya çıkar. Druzenlerin sayısı ve büyüklükleri artar. Retina pigment epiteli ve fotoreseptör hücrelerde tahribat (atrofi) meydana geldiğinden görme azalır. Kuru tip bazen yaş tipe dönebilir. Amsler kareli kağıt testi ile kendi kendimizi kontrol edebiliriz. Bu testte düz çizgilerin eğri görülmesi, bazı karelerin görülmemesi ya da koyu görülmesi yaşa bağlı makula dejenerasyonunun belirtisidir. Bu gibi durumlarda, en kısa zamanda retinanızın detaylı muayenesinin yapılması gerekmektedir.

Yaş tip sarı noktada retina altında yeni damarlar oluşur. Bu yeni damarlardan sıvı kaçağı ve kanama olur. Sıvı toplanırsa düz çizgiler eğri görülür; kanama olursa ciddi görme kayıpları oluşur. En son evrede skar dokusu halini alır. Ciddi merkezi görme kayıpları meydana gelir ama kenardan görme ve merkezin etrafını görme korunur. Çok nadiren tam körlük yapar.

Sarı Nokta Tanısı

Sarı nokta hastalığı tanısı, detaylı bir göz muayenesi ile konur. Bu göz muayenesinde göz tansiyonu ölçümü, Amsler Grid testi uygulanır. Göz doktoru, özel bir aletle gözün arka tarafına bakar ve makula bölgesini inceler. Farklı cihazlarla görme alanının kapsamı belirlenir. Görme alanında var olan bozukluklar tespit edilir ve yaşa bağlı makula dejenerasyonu tanısı bu şekilde konulabilir. Belli bir yaşın üzerindeki hastalar her yıl göz muayenesi yaptırmalıdır. Bu muayenelerde de belirtiler doktora aktarıldığı zaman değerlendirmeler yapılabilir.

Sarı nokta belirtileri kişiden kişiye değişmektedir. Yaş tip sarı nokta belirtilerinin aniden ortaya çıkması mümkündür. Bu sebeple yaş tipi olduğu zaman tespiti daha erken yapılabilir. Ancak sarı noktanın ilk evrelerinde hastalığı tespit etmek zordur. Belirtileri hafif olacağından kişi tarafından fark edilmeyebilir. Ancak rutin göz kontrolünde bu durumun tespiti gerçekleşebilir. Kişi eğer okurken zorluk yaşıyorsa, loş ortamlara adapte olamıyorsa, düz çizgileri yamuk görüyorsa mutlaka bir göz doktoruna başvurmalıdır.

Optik Koherens Tomografi (OCT), sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) teşhisinde ve takibinde en önemli görüntüleme yöntemlerinden biridir. Prof. Dr. Ateş Yanyalı optik koherens tomografi cihazı ile hastaların teşhis ve tedavi sürecinde göz muayeneleri uygulamaktadır. OCT, gözün retina tabakasını katman katman inceleyerek makula bölgesindeki hasarı detaylı bir şekilde görüntülemeye olanak sağlar. Bu yöntem, özellikle kuru ve yaş tip sarı nokta hastalığının erken teşhisi için kritik öneme sahiptir. Yaş tip sarı nokta hastalarında, retina altındaki anormal damarların tespit edilmesini ve sıvı birikiminin izlenmesini sağlar, böylece göz içi enjeksiyon tedavisinin etkinliği takip edilebilir. OCT, ağrısız, hızlı ve radyasyon içermeyen bir yöntem olduğu için güvenli bir şekilde uygulanabilir.

Amsler Grid Testi Nasıl Yapılır?

Amsler Grid testi, halk arasında sarı nokta testi veya sarı nokta hastalığı testi olarak da bilinir. Makula hastalığı teşhisi konulmasında bu testin etkisi vardır. Bu testi uygulamadan önce eğer gözlük veya lens kullanıyorsanız, test esnasında gözünüzde gözlüğünüz veya lensiniz bulunmalıdır.

• Görselle arada 30 cm boşluk bırakılır.
• İlk önce bir göz kapatılır.
• Tek göz kapalı halde merkezdeki noktaya odaklanılır.
• Noktaya odaklanıldığı zaman dört köşe de görünebiliyor mu kontrol edilir.
• Çok uzun süre bakmamak gerekir.
• Göz merkeze odaklanmışken çizgiler nasıl görünüyor kontrol edilir.
• Bu durum öbür göz için de tekrarlanır.
• Tüm çizgiler düz, kareler eşit büyüklükte gözükmesi gerekir.

Eğer kareler eşit ve düz gözükmüyorsa, bulanık gözüküyorsa göz doktoruna mutlaka başvurulmalıdır.

Sarı Nokta Tedavisi

Sarı nokta hastalığı tedavisinde kullanılan uygulamalar, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Makula dejenerasyonu tedavisi, hastalığın tipine göre değişir. Kuru tip sarı nokta tedavisinde vitamin ve antioksidan desteği önerilirken, yaş tip sarı nokta tedavisinde göz içine enjeksiyonlar uygulanabilir.

Kuru tip sarı nokta hastaları için fotobiyomodülasyon yani valeda ışık terapisi işlemi tercih edilir. Bu işlem hastalığın kuru tipi için görmeyi destekleyen bir yöntemdir. Bu tedavi, retinadaki lezyonları azaltarak, gözün kontrast duyarlılığını da iyileştirir.

Makula dejenerasyonu tedavisi için son yıllarda vasküler endotel büyüme faktörü (VEGF) inhibitörleri kullanılmaktadır. Bu inhibitörler sarı noktanın yaş tipi için iyileşmede oldukça fayda sağlamıştır. Görme keskinliğinde etkili bir yöntemdir. Gözdeki anormal damar büyümesini önleyerek hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.

Sarı noktanın kuru tipi için bu inhibitörler kullanılmaz. Diyet ve besin destekleri ile kuru tip makula dejenerasyonu ilerlemesi yavaşlatılır. Rutin kontroller sağlanmalıdır. Vitamin ve mineral kullanımı gerekir. Ayrıca, kuru tip sarı nokta tedavisinde fotobiyomodülasyon (Valeda Işık İletim Sistemi) kullanılarak hastalığın ilerlemesi yavaşlatılır. Bu tedavi hastaların görmelerini artırır ve ayrıntılı görme dahil genel görme fonksiyonlarını iyileştirir. Hastalığın çok ileri durumlarında cerrahi tedavi uygulanabilir.

Bebeklerde Sarı Nokta Hastalığı

Bebeklerde sarı nokta görülmesi oldukça düşük bir orandır. Genetiğe bağlı olarak bebeklerde görülen bir hastalıktır. Sarı nokta genelde miyop olan kişilerde, göz travması geçirmiş kişilerde, başka retina hastalığına sahip kişilerde ve yaşa bağlı olarak daha çok görülmektedir. Ancak genel olarak bebeklerde göz muayenesi önem taşır.

Sarı Noktanın Beslenmeyle İlişkisi

Ispanak, karalahana ve brokoliden bol bir diyetle beslenen kişilerde sarı nokta problemi daha az görülmektedir. Bu besinler bol miktarda lutein ve zeaxanthin denilen makülayı koruyucu iki önemli pigment içerirler. Koyu yeşil yapraklı sebzeler dışında sarı biber, mısır, avokado, şeftali, portakal, hurma ve yumurta sarısında da bol miktarda lutein ve zeaxanthin vardır.

Çinkodan zayıf bir diyetle beslenen kişilerde makula hastalığı daha sık görülmektedir. Et, balık, kabuklu deniz ürünleri, fasulye, nohut ve yulaf gibi besinlerde çinko bulunmaktadır. Omega-3 yağ asitlerinden zengin bir diyetle beslenen kişilerde hem hastalık daha az oluşmakta hem de hastalığın ilerlemesi yavaşlamaktadır. Balık (somon, ton ve sardalye), balık yağı, ceviz ve bitki yağlarında (kanola, keten tohumu) bol miktarda Omega-3 yağ asitleri bulunmaktadır.

Göz sağlığınız açısından bol meyve içeren dengeli bir diyet önemlidir. Doymuş yağ asitlerinden ve kolesterolden zengin bir diyetten uzak durmak gerekmektedir.

Sarı Nokta Hastalığına Benzer Diğer Göz Hastalıkları

Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu), merkezi görmeyi etkileyen ciddi bir göz hastalığıdır. Ancak bazı göz rahatsızlıkları da benzer belirtiler gösterebilir. Sarı noktanın diğer hastalıkları yani makulanın etkilendiği birçok göz hastalığı vardır.

1. Makula Ödemi (Retina Sıvı Birikmesi): Makula ödemi, retinanın makula bölgesinde sıvı birikmesi sonucu meydana gelir. Şeker hastalığı (diyabetik makula ödemi), retina damar tıkanıklıkları ve göz içi iltihapları bu hastalığa neden olabilir. Merkezi görmede bulanıklık, renk algısında bozulma, ışık hassasiyeti gibi belirtileri vardır. Göz içi enjeksiyon (anti-VEGF), lazer, steroid tedavileri ile iyileşme sağlanabilir.

2. Santral Seröz Retinopati (SSR): Genellikle stres kaynaklı olarak ortaya çıkan ve genç yetişkinlerde görülen bir makula hastalığıdır. Retinanın altında sıvı birikmesiyle görme kaybına yol açabilir. Görüntülerin dalgalı olması, merkezi bulanık görme, ışık kaynaklarına duyarlılık semptomları fark edilir. Kendiliğinden iyileşebilir, ancak kronikleşirse göz içi enjeksiyonlar veya lazer tedavisi uygulanabilir.

3. Epiretinal Membran (Makula Kırışıklığı): Retinanın yüzeyinde ince bir zar oluşması, epiretinal membran olarak adlandırılır. Makulada kırışıklık ve çekilmeye neden olarak görme kaybına yol açabilir. Görüntülerin bükülmüş veya kırışık gibi algılanması, okuma zorluğu ve yine merkezi görme kaybı belirtileri ile anlaşılabilir. Hafif vakalarda takip yeterli olabilir. İleri vakalarda vitrektomi ameliyatı ile zar temizlenebilir.

4. Maküler Delik: Makula bölgesinde yırtık veya delik oluşması, merkezi görmenin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilir. Özellikle yaşlanma, göz travmaları ve retina hastalıkları bu duruma neden olabilir. Okuma sırasında harfler kayboluyor gibi görünebilir. Derinlik algısında da bir bozulma meydana gelebilir. Vitrektomi ameliyatı genellikle önerilir.

5. Stargardt Hastalığı (Genetik Makula Dejenerasyonu): Genetik geçişli olan Stargardt hastalığı, genç yaşlarda ortaya çıkan bir makula dejenerasyonudur. Sarı nokta hastalığından farklı olarak, daha erken yaşlarda belirti verir. Şu an kesin bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, gen terapisi çalışmaları devam etmektedir.

6. Retina Damar Tıkanıklıkları: Retina damarlarında tıkanıklık oluştuğunda, makula bölgesine kan ve oksijen akışı kesilir. Bu durum ani görme kaybına yol açabilir. Kan sulandırıcı ilaçlar, lazer tedavisi ve göz içi enjeksiyonlar ile tedavi sağlanabilir.

7. Best Hastalığı (Konjenital Makula Dejenerasyonu): Doğuştan gelen bir retina hastalığı olan Best hastalığı, genetik faktörlerle ilişkilidir ve genellikle çocukluk veya gençlik döneminde ortaya çıkar.